Τι είναι τα τραπεζικά παράγωγα (CDOs);

Στην συνέντευξη του Δημήτρη Καζάκη – που έχουμε αναρτήσει στο σάιτ – που δόθηκε στην Anti.ntp, αναφέρεται κάτι πολύ σημαντικό: «ότι – όπως έλεγε ένας από τους Ρότσιλντ – οι τράπεζες έχουν ένα μεγάλο πλεονέκτημα, δηλαδή ότι ο κοινός κόσμος δεν αντιλαμβάνεται τις τραπεζικές εργασίες και αυτό είναι που μας διασώζει  από την κοινωνική οργή.»

Μας έχουν κηρύξει λοιπόν έναν οικονομικό πόλεμο, και το πρώτο βήμα αντίδρασης είναι να κατανοήσουμε, σε όσο γίνεται μεγαλύτερο βάθος, ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ ΚΑΙ ΠΩΣ οι τράπεζες για να τους παραδώσουμε στην κοινωνική οργή.

Συνεχίζουμε λοιπόν αυτό το δρόμο: σήμερα βουτάμε στα θολά – μα πολύ θολά – νερά των λεγόμενων τραπεζικών παραγώγων ή επί το αμερικανικότερον CDOs, που είναι και οι πρώτοι διδάξαντες.

Τα στοιχεία είναι παρμένα από τους ίδιους τους αμερικανούς, αλλά δεν είναι ακριβής μετάφραση των άρθρων που παρατίθενται, γιατί κάτι τέτοιο θα έκανε πολύ πολύπλοκα τα πράγματα. Εμείς  θέλουμε αυτά να τα καταλάβουμε με την κοινή λογική μας και όχι με το πρίσμα του ειδικού – και συχνά απολογητή αυτής της ληστοσυμμορίας.

                                                                                       

Τα (τραπεζικά) παράγωγα – όπως συνηθίσαμε να τα λέμε στην Ελλάδα – σε μια «αθώα» και «χαριτωμένη» ερμηνεία του όρου, ονομάζονται επίσημα Collateralized debt obligations (CDOs), δηλαδή σε κατά λέξη μετάφραση «υποχρεώσεις χρέους με εγγύηση». 

Τι είναι αυτά τα CDOs ή παράγωγα που μας τα λένε εμάς; Είναι απαιτήσεις πληρωμών που προέρχονται από ένα σύνολο (ή σύνολα) τραπεζικών ενεργητικών. Αυτά τα ενεργητικά  (που ονομάζονται εγγύηση) βρίσκονται στην κατοχή μιας λογιστικής οντότητας που δημιουργείται για το σκοπό αυτό (συχνά ονομάζεται όχημα ή εταιρία ειδικού σκοπού) και οι επενδυτές αγοράζουν τις  εκροές ρευστού που πηγάζουν από τα παραπάνω ενεργητικά.

Για να το κάνουμε πιο συγκεκριμένο: η δομή ενός CDO μπορεί να είναι ένα σύνολο δανείων για την αγορά αυτοκινήτων, ή δάνεια κάποιων εταιριών ή πιστωτικές κάρτες. Όλα τα παραπάνω είναι οι εγγυήσεις και οι πληρωμές από τις εγγυήσεις αυτές είναι η εκροή ρευστού που καρπώνεται ο «επενδυτής» (διάβαζε κερδοσκόπος). Ο «επενδυτής» πληρώνει χρήματα για να αγοράσει ένα μέρος αυτών των εκροών ρευστού (στην αργκώ της τραπεζικής ληστοσυμμορίας λέγεται tranche που θα πει ένα τμήμα ή δόση δανείου και προέρχεται από την  ομώνυμη γαλλική λέξη που σημαίνει φέτα=κομμάτι). Το τμήμα που θα αγοράσει ο «επενδυτής», εξαρτάται από το πόσο θέλει να ρισκάρει ή όχι. Οι πρώτες δόσεις-πληρωμές των δανειοληπτών των οποίων τα δάνεια δομούν  ένα CDO  πηγαίνουν στους κατόχους των λεγόμενων “senior tranches”, οι επόμενες στους κατόχους των λεγόμενων “junior tranches” και οι τελευταίες στους κατόχους των λεγόμενων “equity tranches”. Εάν ο «επενδυτής» αγοράσει “senior tranches” και αφού πληρώνονται πρώτα – άρα έχουν και μικρότερο ρίσκο – κερδίζει λιγότερο, από ότι θα κέρδιζε αν είχε αγοράσει “junior tranches” και ακόμα λιγότερα από ότι αν είχε αγοράσει “equity tranches”.

Δηλαδή να το κάνουμε πιο απλό: πληρώνω εγώ το δάνειο για ένα αυτοκίνητο που αγόρασα. Πηγαίνει λοιπόν η τράπεζα στην αγορά παραγώγων και λέει: έχω τα τάδε δάνεια αυτοκινήτων από τους τάδε και δείνα πελάτες μου. Ιδρύει μια εταιρία ειδικού σκοπού φτιάχνει με τα δάνεια αυτά (σαν εγγυήσεις) ένα CDO και το πουλάει στην αγορά. Καταμερίζεται αυτό σε τμήματα (tranches) και ανάλογα με το πόσο θέλουν να ρισκάρουν οι «επενδυτές» τα αγοράζουν. Στη συνέχεια περιμένουν να εισπράξουν τα ρευστά που πάνε στο CDO αυτό από τους δανειολήπτες – οι οποίοι φυσικά δεν έχουν ιδέα για τη διαδικασία αυτή! Ανάλογα τώρα με το ρίσκο που πήραν οι «επενδυτές» πληρώνονται με τη σειρά τους. Πρώτα πληρώνονται αυτοί που αγόρασαν το τμήμα senior, μετά αυτοί που αγόρασαν το τμήμα  junior και τελευταίοι αυτοί που αγόρασαν το τμήμα equity. Όσο πληρώνονται τα δάνεια, όλα καλά: η τράπεζα που έκανε τα δάνεια CDO, πήρε ρευστά από τους «επενδυτές» – που προφανώς τα είχε ανάγκη – οι «επενδυτές»» εισπράττουν τα ρευστά τους και οι αμέριμνοι δανειολήπτες ζούν την καθημερινότητά τους και βρίζονται μεταξύ τους στα φανάρια.

Δυστυχώς όμως στο κόσμο αυτό, οι «επενδυτές» μας, είναι ιδιαίτερα άπληστοι, και επειδή η κερδοσκοπία στα χρέη δεν είναι και τόσο ασφαλής μπίζνα την σήμερον ημέρα, σκέφτηκαν τρόπους να κάνουν την επένδυσή τους πιο ασφαλή. Να την εξασφαλίσουν δηλαδή στην περίπτωση που για κάποιο λόγο, οι δανειολήπτες δεν θα μπορούσαν να αποπληρώσουν τα δάνειά τους. Μη ξεχνάμε, ότι μιλάμε για «ανθρώπους» που έχουν εσωτερική πληροφόρηση για τις «αγορές», και φυσικά γνωρίζουν ότι οι περιοριστικές πολιτικές του ΔΝΤ και της ΕΚΤ, κάποια στιγμή θα φέρει τους δανειολήπτες σε διάφορες χώρες, σε θέση να μην είναι σε θέση να αποπληρώσουν τα δάνειά τους. Τυχαίο; ...

Σκέφτηκαν λοιπόν την εξής ιδέα: Να φτιάξουν το απόλυτα «ασφαλές» CDO. Το CDO αυτό το ονόμασαν «συνθετικό». Τι είναι αυτό το νέο «φρούτο»; Οι αγοραστές αυτού του τύπου CDO, δεν θα εισέπρατταν τα ρευστά από το δάνειο που πληρώνετε στην τράπεζά σας – που το έφτιαξε και το πούλησε – αλλά θα εισπράττουν κάποια ασφάλιστρα στην περίπτωση που εσείς πληρώνετε κανονικά τις δόσεις του δανείου σας. Στην περίπτωση όμως που τα χαράτσια και οι άλλες περικοπές δεν σας επιτρέπουν να αποπληρώνετε το δάνειό σας, οι επενδυτές θα αποζημιώνονταν με το κεφάλαιο που ασφάλισαν για να μπούνε στο CDO. Έφτιαξαν δηλαδή ένα CDS (βλέπε άρθρο «τι είναι τα CDS») πάνω στο CDO. Πάλι ακολούθησαν την σειρά (senior, junior, equity) πρώτοι πληρώνονται οι senior και τελευταίοι οι equity.

Η αγορά των CDO είχε αλματώδη αύξηση ανάμεσα στο 2000 και 2005. Στα 2005-2006 εκδόθηκαν  CDO αξίας πάνω από μισό τρις δολάρια. Δεν συμφωνούν όλοι οι επενδυτές με τα προϊόντα αυτά. Ο Warren Buffet για παράδειγμα – χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι και φιλολαϊκός – ισχυρίζεται ότι αυτά τα προϊόντα, αυξάνουν την αβεβαιότητα των ενεργητικών στα οποία στηρίζονται, κάτι λογικό αφού ο «επενδυτής» κερδίζει περισσότερα στην περίπτωση της αθέτησης πληρωμής του CDO, του πιστωτικού γεγονότος δηλαδή.

Πώς η αγορά των CDOs συνέβαλε στην τρέχουσα κρίση

Εδώ ξαναβρίσκουμε την ασφαλιστική εταιρία AIG, η οποία, δημιούργησε μια θυγατρική ονομαζόμενη AIGFP (AIG Financial Products δηλαδή Χρηματοπιστωτικά Προϊόντα AIG). Η εταιρία αυτή είχε έδρα το Λονδίνο όπου οι ελεγκτικοί μηχανισμοί δεν ήταν τόσο αυστηροί (όσο υποτίθεται ότι ήταν στις ΗΠΑ). Ακόμα η AIG  εκμεταλεύτηκε το γεγονός ότι ήταν ασφαλιστική εταιρία, όπερ σημαίνει ότι δεν ήταν υποχρεωμένη να ακολουθεί τους κανόνες που θα ακολουθούσε μια τράπεζα όσον αφορά τα αποθέματά της σε κεφάλαια. Η AIG ήταν υποχρεωμένη να διατηρεί ένα πάρα πολύ μικρό μέρος κεφαλαίου για να  ασφαλίσει CDOs  ρίσκου “senior tranches” – δηλαδή πολύ μικρού ρίσκου – που είχε στη κατοχή της.

Η θυγατρική λοιπόν της AIG, AIGFP ασφάλιζε CDOs χαμηλού ρίσκου (“senior tranches”) – που εξέδιδαν διάφορες τράπεζες – στην ευρύτερη αγορά των CDS. Η AIG θα κέρδιζε ένα ασήμαντο ποσό για να παρέχει αυτή τη κάλυψη – μόνο 0,02 σεντς για κάθε δολάριο που θα κάλυπτε κατά έτος. Για τον αγοραστή μιας τέτοιας ασφάλειας, το κόστος ήταν αμελητέο ενώ ταυτόχρονα κέρδιζε ένα σημαντικό πλεονέκτημα: η επένδυσή του γινόταν «σίγουρη»  όχι γιατί τα δάνεια που συνιστούσαν τα CDOs ήταν ασφαλή, αλλά γιατί τα ασφάλιζε η AIG που είχε αξιολόγηση ΑΑΑ!

 Για την AIG όμως, τα 0,02 σεντς πολλαπλασιαζόμενα εκατοντάδες εκατομμύρια φορές – στην  περίπτωση που δεν θα πληρώνονταν τα δάνεια – θα ήταν ένα σημαντικό ποσό που θα έπρεπε να καταβάλει, την στιγμή μάλιστα που δεν τα είχε στα ταμεία της! (Και τελικά χρεοκόπησε).

Τα πράγματα όμως δεν ήταν τόσο απλά όσο ήθελαν να τα εμφανίσουν οι τράπεζες και η AIG: Πρώτον, παρόλο που δήλωναν στους ελεγκτικούς μηχανισμούς ότι το ρίσκο ήταν αμελητέο, αυτό δεν ήταν αλήθεια. Απλά αυτό κρυβόταν με στατιστικές αλχημείες. Δεύτερο και το χειρότερο, το ρίσκο εμφανιζόταν αμελητέο επειδή στηριζόταν στην αξιολόγηση 3Α της ίδιας της  AIG.

Μάλιστα οι τράπεζες κατόρθωσαν να πείσουν τους ελεγκτές της αμερικανικής κυβέρνησης, ότι με τον τρόπο που αναφέραμε παραπάνω, είχε βρεθεί ένας τρόπος για να αποφευχθεί οποιοδήποτε ρίσκο στις συναλλαγές των CDO!

Πιο συγκεκριμένα: οι ελεγκτικοί μηχανισμοί επέτρεπαν στις τράπεζες να εκδίδουν παράγωγα ρίσκου “super – senior” – δηλαδή τα πολύ ασφαλή – χωρίς να προσθέτουν κεφάλαια στα ενεργητικά τους με δύο προϋποθέσεις: πρώτον, οι τράπεζες έπρεπε να αποδείξουν ότι ο κίνδυνος αδυναμίας πληρωμής στο τμήμα “super – senior” ήταν αμελητέος, και δεύτερον έπρεπε να αποδείξουν ότι τα ενεργητικά που βασίζονταν τα CDOs  είχαν ασφαλιστεί με CDS μέσω μιας εταιρίας η οποία είχε αξιολόγηση 3Α από μια «αναγνωρισμένη εταιρία αξιολόγησης»! Για παράδειγμα η Standard and Poor’s έδινε στην AIG αξιολόγηση 3Α!

Με αυτές τις προϋποθέσεις οι τράπεζες με ασφάλιση CDS πάνω στα CDO που εκδίδανε, μπορουσαν να δανείσουν πέντε φορές το κεφάλαιό τους!

Δηλαδή για να συνοψίσουμε το σκηνικό: είσαι η τράπεζα που έχει τα δάνεια που θα γίνουν ένα CDO, δηλαδή παράγωγο. Φτιάχνεις μια εταιρία ειδικού σκοπού για να διακινήσει αυτό το CDO, και εάν καταφέρεις να βρεις μια ασφαλιστική εταιρία με αξιολόγηση 3Α που να σου ασφαλίσει – μέσω ενός CDS – το CDO σου, μπορείς να το πουλήσεις πέντε φορές πάνω από την αξία του κεφαλαίου σου! Εδώ η μαφία είναι φυσιολατρική εταιρία!

Έρχεται τώρα και το hedge fund, δηλαδή ο τζογαδόρος: αυτός αγόραζε από την AIG ασφάλεια και πλήρωνε 0,02 σεντς για κάθε δολάριο που ασφάλιζε το χρόνο. Η σχέση αυτή είναι περίπου 1:100000. Ποντάροντας λοιπόν στην αθέτηση πληρωμής του CDS που αγόρασε, θα είχε κέρδος περίπου 10.000 δολάρια για κάθε 1 δολάριο CDS που αγόρασε. Ένα στοίχημα 10.000 δολαρίων θα του απέφερε κέρδος 100.000.000 δολάρια μέσα σε ένα χρόνο στην περίπτωση πιστωτικού γεγονότος.Υπολογίστε: για να βγάλει τα λεφτά του ο τζογαδόρος , αρκεί να κερδίσει 1 φορά κάθε 10.000! Πόσα στοιχήματα 10.000 δολαρίων θα μπορούσε να παίξει; 10.000!

Και μετά βέβαια ακολούθηση η γνωστή ιστορία, έσπασε η φούσκα της αγοράς κατοικιών και η AIG πτώχευσε, την διέσωσε ο Μπούς και μπήκαμε στη κρίση.....          

Το αρθράκι μας βασίζεται στα παρακάτω άρθρα:                 

What is a Collateralized Debt Obligation (CDO)?

Wednesday, 05/27/2009 - 9:28 am by Arjun Jayadev

Arjun Jayadev is an assistant professor of economics at the University of Massachusetts, Boston, and a visiting research fellow at the Columbia University Committee on Global Thought.

How the financial system swept risk under the rug

Monday, 05/25/2009 - 11:06 am by Henry Liu |

Henry C.K. Liu is an independent commentator on culture, economics and politics.